Nu de lente echt aangebroken is, wagen vele vluchtelingen en andere migranten de oversteek op gammele en minder gammele bootjes over de Middellandse Zee. Op de vlucht voor conflicten en oorlog, op zoek naar een betere toekomst voor zichzelf en hun kinderen.  Berichten over verdrinkingsdrama’s en Europese dilemma’s verdringen zich op de voorpagina. Velen van ons voelen zich onmachtig en verscheurd tussen de gedachten  “ niet iedereen kan naar Europa komen” en “maar we kunnen en mogen onze ogen niet sluiten voor ellende in de rest van de wereld”. Op 27 mei 2015 sprak de Europa werkgroep met Tineke Strik, onze fractievoorzitter in de senaat en werkzaam op de Radboud Universiteit in Nijmegen bij de sectie migratierecht, over dilemma’s en (het begin van) de oplossingen.

Dilemma’s:

  • de afgelopen jaren is door de EU, en Nederland, steeds meer geïnvesteerd in grensbewaking. Dit heeft ertoe geleid dat veel migranten gedwongen zijn om steeds gevaarlijker en langer routes over zee te nemen om veiligheid te vinden, en heeft dus geleid tot meer doden. 
  • Het is sinds 2003 niet meer mogelijk om buiten Europa asiel aan te vragen. Dat kan alleen op het grondgebied van Europa. Maar we maken het mensen moeilijk daar te komen. Het alternatief, loketten creëren buiten Europa waar migranten asiel kunnen aanvragen en hun aanvraag getoetst kunnen krijgen, is voor vele deelnemers aan het politieke debat niet bespreekbaar (“aanzuigende werking”) maar ook praktisch nauwelijks uit te voeren. Die loketten moeten bemand en bewaakt worden. De vraag is bovendien waar die loketten dan zouden moeten komen nu grote delen van Noord Afrika onstabiel zijn.
  • Mare Nostrum, de door Italië gefinancierde reddingsmissie, was een uitstekende humanitaire operatie waarbij veel migranten gered zijn maar was financieel niet alleen door Italië op te brengen. De later in het leven geroepen operatie ‘Triton’ van Frontex heeft een ander doel en is veel kleinschaliger. Dit heeft geleid tot meer verdrinkingsdoden. Tegelijkertijd lijkt er geen breed draagvlak om een met Mare Nostrum vergelijkbare operatie in EU-verband op te tuigen (“aanzuigende werking”). 
  • Of een migrant een vluchteling is, is pas vast te stellen nadat er met hem gesproken is. Tot die tijd bestaat de groep mensen die de oversteek waren zowel uit vluchtelingen (zij die gevaar lopen als ze nog langer in hun eigen land blijven) en andere migranten (zij die ervoor kiezen hun land te verlaten, vaak vanwege armoede en/of economische omstandigheden). Deze groepen hebben een heel andere achtergrond en vergen een andere benadering, wat niet mogelijk is op het moment dat zij de oversteek wagen.

Hoewel het moeilijk is om concrete oplossingen voor een dergelijk wijdvertakt probleem aan te dragen, zijn er een aantal concrete keuzes die wat GroenLinks betreft nu  al gemaakt moeten worden:

Er moet veel meer steun, logistiek en financieel,  vrijgemaakt worden voor landen in de regio die dreigen meegesleurd te worden in het geweld in het Midden-Oosten, zoals Libanon. Verreweg de meeste vluchtelingen verblijven in eigen land of binnen de regio. De omstandigheden voor vluchtelingen zijn vaak zeer slecht. Zonder onze steun loopt Libanon 

  • bijvoorbeeld het risico zelf ook om te vallen, net zoals met Libië is gebeurd. Dat moeten we zien te voorkomen.
  • Tegelijkertijd moeten Nederland en Europa, met steun van de VN-vluchtelingenorganisatie de meest kwetsbare onder de in de regio verblijvende vluchtelingen uitnodigen en hervestigen. Vanzelfsprekend gaat het dan om veel meer dan de 250 vluchtelingen die Nederland nu hervestigt.
  • Een reddingsmissie heeft geen aanzuigende werking. Als dat zo zou zijn dan zouden er veel minder migranten nu de oversteek wagen dan toen Mare Nostrum nog opereerde. Er zijn juist meer migranten dan toen Mare Nostrum actief was. Er is daarom geen enkele reden om niet in EU-verband een operatie op te zetten die vergelijkbaar is met Mare Nostrum .
  • Er moet een veel eerlijker verdeelsleutel voor vluchtelingen komen op Europees niveau. De Dublin Verordening (het systeem waarbij de EU-lidstaat van eerste aankomst verantwoordelijk is voor de asielzoeker) zorgt ervoor dat de mediterrane landen overbelast zijn en Noord-Europese landen minder bijdragen dan zij zouden kunnen.  Zoals Linda Voortman in de Tweede Kamer al stelde “Dublin is failliet”. Een verdeelsleutel die rekening houdt met bevolkingsdruk en dichtheid, landoppervlak en bruto-nationaal product is veel eerlijker.

Natuurlijk zijn dit geen echte oplossingen. De echte oplossing is een eind aan het geweld in het Midden-Oosten en de armoede in Afrika. Helaas zijn dit problemen waarvoor de oplossing zich niet op korte termijn  lijkt aan te dienen. Toch is het belangrijk dit onder ogen te zien en om vast te stellen dat “bombing the boats” geen oplossing is: het zal migranten alleen maar meer afhankelijk maken van smokkelaars, die nog gevaarlijker routes zullen kiezen.