De recente eurotoppen over de financieel-economische crisis hebben de toekomst van Europa en de Europese instellingen opnieuw op de agenda gezet. Van vele kanten wordt aangedrongen op aanpassing van het Verdrag van Lissabon. Nieuwe stappen zijn nodig omdat de EU als geheel niet krachtig genoeg kan optreden. En omdat het democratisch tekort alsmaar groter lijkt te worden.
Het is een blijvende oorzaak van spanningen in de Europese politiek: de verhouding tussen de nationale staten en de Unie. De crisis schreeuwt om gemeenschappelijk economisch beleid, een gezamenlijke aanpak van de financiële markten en harmonisering van de belastingen. Maar nationale regeringen willen geen macht afstaan uit vrees voor afstraffing in de publieke opinie waar het debat in het teken staat van "wij tegen Brussel". De grote staten, Duitsland en Frankrijk, nemen de leiding als de druk van de ketel gehaald moet worden. En schuwen daarbij niet buiten de EU-instellingen en wetten om te gaan, zoals blijkt uit het intergouvernementele pact van december. Maar ook langs die weg worden nog geen duurzamen oplossinge gevonden. Het bestaande raamwerk van Europese verdragen en instellingen lijkt te krap en te complex voor het bereiken van duurzame resultaten. Moet er een nieuwe constitutionele vergadering komen om het Verdrag van Lissabon aan te passen?
De Duitse socioloog Jürgen Habermas schreef een essay, "Over de constitutie van Europa" Daarin bepleit hij dat de Europese Grondwet (het Verdrag van Lissabon) meer recht doet aan het dubbele burgerschap van Europeanen: dat van de nationale staat en dat van de Europese Unie. Dat de tweede rol, de Europese burger, onvoldoende doordringt tot het bewustzijn van Europeanen draagt bij aan het democratisch tekort. De politiek zou hier meer werk van moeten maken.
De toekomst van de EU is ook door de EGP op de agenda gezet. Een werkgroep die voor de verkiezingen in 2014 met een groene visie op de toekomst van Europa moet komen is onlangs gestart (zie ook hier).
De Green European Foundation, het wetenschappelijk bureau van de Europese Groenen, sluit hierbij aan met een project dat het debat over de toekomst van Europa moet stimuleren. In dat kader zal het volgende nummer van De Helling gewijd zijn aan Europa.
De Heinrich Böll Stiftung, het aan de Duitse Groenen geliëerde wetenschappelijke bureau, heeft voor dit onderwerp in november al een voorzet gedaan met het rapport: Solidarity and strength: The Future of the European Union
Een terugkerende vraag in het debat over de toekomst van Europa is die naar de gemeenschappelijke identiteit van ale ingezetenen van de EU. Is er wel een Europese identiteit, zoja hoe ziet die er dan uit en hoe gaan we daarmee om in de Europese politiek? De Europawerkgroep organiseert op Europadag, 9 mei, een discussie met Dick Pels van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks over dit onderwerp.