TTIP een vloek of een zegen? Onder die noemer organiseerde de GroenLinks Europa Werkgroep in samenwerking met de werkgroepen Internationale Samenwerking en Landbouw, op 4 juni in het Academiegebouw Universiteit Utrecht, een discussieavond over dit in toenemende mate brisant geworden thema.
Voor de niet-ingewijden: wat is TTIP eigenlijk? TTIP staat voor Transatlantic Trade & Investment Partnership, een handelsovereenkomst tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. In potentie het grootste vrijhandelsverdrag ooit. Alleen, TTIP is in die hoedanigheid nog niet in werking getreden. Sinds juli 2013 zijn beide economische machtsblokken aan weerszijden van de Atlantische oceaan in onderhandeling over de totstandkoming van de overeenkomst. In juli van dit jaar staat de 10e onderhandelingsronde in Brussel gepland. De Europese Commissie staat positief tegenover totstandkoming, men hanteert de slogan 'making trade work for you' en vorig jaar werd nota bene een lijvige brochure gelanceerd die de negatieve mythevorming rondom TTIP diende te neutraliseren. De Europese hoofdonderhandelaar Garcia Bercero noemde TTIP onlangs zelfs 'het meest ambitieuze akkoord sinds de oprichting van de Wereld Handels Organisatie in 1995.'
Echter, hoe verdedigbaar is dit positieve standpunt en hoe irreëel zijn de tegenwerpingen tegen TTIP in werkelijkheid? Dat het de gemoederen steeds meer bezig houdt, wordt zichtbaar in de toenemende protesten. Tijdens de 9e onderhandelingsronde, van 20 tot en met 24 april te New York, waren er in diverse Europese hoofdsteden protestmanifestaties tegen TTIP. Op 23 mei was Nederland aan de beurt via protesten in het hele land, met als epicentrum Amsterdam. En voorafgaande aan de G7-top te Beieren, trokken op 4 juni in München meer dan 30.000 mensen de straat op om hun ongenoegen over de negatieve gevolgen van TTIP kenbaar te maken.
Op diezelfde avond blies de GroenLinks Europa Werkgroep haar partijtje mee met een boeiende en goed bezochte discussieavond. De sprekers die acte de préséance gaven waren achtereenvolgens: Thomas Ziesemer, senior researcher bij instituut UNU-MERIT van de Universiteit Maastricht; Roelien Knottnerus, freelance onderzoeker en campaigner Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen; Hans Geurts, woordvoerder van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond en voorzitter van het Platform Aarde-Boer-Consument; Klaas Johan Osinga, beleidsadviseur Land- en Tuinbouworganisatie Noord; plus last but not least Bas Eickhout, onze man in het Europees Parlement. Alle sprekers zetten de een na de ander, vanuit hun vakgebied en expertise, een helder beeld neer over hun TTIP-standpunt. Daaruit bleek dat er niet zozeer sprake was van een discussie, aangezien eenieder van mening is dat TTIP weinig zegenrijks voor de EU en haar burgers zal brengen.
Thomas gaf aan dat bij toename van in- en export er altijd een stijging van brandstofgebruik en emissies zal zijn. Een (kosten)factor die echter nooit in het plaatje van handelsverdragen wordt meegenomen. Bij TTIP zelf zijn tarieven, berekeningen en uitbalanceren van belangen al helemaal niet meer goed doordacht. Het mag geen verbazing wekken dat milieuafspraken structureel buiten deze verdragen worden gehouden
De mogelijke gevolgen die het Investor-State Dispute Settlement (ISDS) bij een dergelijk verdrag zal hebben, werden door Roelien verhelderd. Transnationale investeerders kunnen overheden dan voor een ISDS-tribunaal dagen. Een tribunaal dat bestaat uit commercieel gelieerde en daarmee subjectief georiënteerde juristen, waardoor het verdict van een dergelijk tribunaal weinig goeds in het vooruitzicht stelt. Gunstigere bepalingen uit andere verdragen mogen door investeerders zelfs gebruikt worden om strengere bepalingen te overrulen.
Hans schetste een onthutsend beeld van de gevolgen van dergelijke verdragen voor de boer en de landbouwsector in het algemeen. De landbouwer met de laagste kostprijs overleeft, dit heeft negatieve gevolgen voor milieu-, dier- en kwaliteitsstandaarden. De EU heeft per definitie hogere standaarden dan de VS, waardoor bij TTIP de landbouwbedrijven in de EU ook gaan lobbyen voor lagere standaarden.
De insteek van Klaas Jan in de materie was iets milder over TTIP. Alhoewel geen verklaard protagonist, was hij van mening dat bij overregulering de prijzen te veel omhoog zullen gaan. Hoe dan ook zal er naar de mededingingswet moeten worden gekeken.
Bas zette in zijn betoog het politiek perspectief uiteen. In Nederland is de kritiek op TTIP in vergelijking met andere EU-landen vrij laat op gang gekomen. Kritiek die vervolgens vanuit de liberale hoek als met name protectionistisch, anti-economische groei en niet-innovatief werd weggehoond. Daarnaast wordt ook vanuit een andere zijde van het politieke spectrum, een TTIP-verdrag zo veel gefaciliteerd. De huidige minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Ploumen, voormalig PvdA partijvoorzitter, tracht de toenemende kritiek te ondervangen via een voorstel tot een internationaal regulerend hof. Maar ondertussen zijn de voor-argumenten die meer en meer versmald tot een credo van economische groei en geo-politiek strategisch denken. Saillant gegeven is dat net pas politieke invloed op de Europese interne markt begint te komen via het Europees Parlement. Hier dreigt nu een trans-Atlantische markt overeen te worden gelegd, waar logischerwijze dan helemaal geen invloed meer op is uit te oefenen.
Tijdens afsluitende plenaire vragenronde, waren sprekers en vragenstellers uit het publiek er roerend over eens dat een overeenkomst als TTIP, er in deze vorm nooit mag komen. Opvallend is dat het Europese Parlement op 9 juni een stemming over het handelsverdrag tot nader order heeft uitgesteld. Parlementsvoorzitter Martin Schulz besloot om het voorstel terug te sturen naar de tekentafel, nadat er meer dan 200 amendementen en andere wijzigingsvoorstellen waren binnengekomen. De Commissie kan na een stemming verder gaan met de onderhandelingen, maar het is wel een belangrijke indicatie van de houding van het Europees Parlement tegenover TTIP als geheel. Er zijn dus nog verschillende eindscenario's bij TTIP denkbaar, met de 10e onderhandelingsronde van 13 tot en met 17 juli te Brussel als volgend ijkpunt.
