Op de Green Cities conferentie van de Europese Groenen in Helsinki op 25 en 26 september was participatie een hot topic.
Voor groene gemeenteraadsleden en bestuurders is participatie van burgers bij de besluitvorming vanzelfsprekend. Het energiebeleid, verkeersmaatregelen, de prioriteit voor de fiets, het groen in de stad: zonder draagvlak onder de bevolking hoef je er niet aan te beginnen. In vrijwel alle sessies die ik in Helsinki bijwoonde kwam deze gedachte in een of andere vorm naar voren.
Variaties in de aanpak van burgerparticipatie waren er genoeg. Zo was daar Olivier Deleuze, burgemeester van Watermael-Boitsfort, een gemeente in de buurt van Brussel, die als een ouderwetse opbouwwerker met zijn inwoners aan de praat gaat en tussenbeide komt bij conflicterende belangen tussen de middenstand en omwonenden. Van nieuwe fratsen wil hij niets weten. Digital platforms? I want to shake hands. Naast Deleuze zat Rui Lopo, raadslid in het Portugese Barreiro bij Lissabon waar participatie vooral bestaat uit bijeenkomsten in zaaltjes met burgers die vanaf het podium door autoriteiten worden toegesproken.
Heel wat interessanter vond ik de bijdrage van Pablo Aldama uit het Spaanse Colmenar, in de buurt van Madrid. Hij maakt met de Spaanse Groenen van Equo deel uit van een coalitie die heeft afgerekend met de oude partijen. Bestaande instituties en partijen leveren geen oplossingen, zij zijn het belangrijkste probleem, aldus Pablo. De nieuwe grassroots beweging, bestaande uit groepen burgers die alle besluiten van onderop voorbereiden, acht een representatieve democratie niet langer de enige optie. Ze willen de politieke infrastructuur ombouwen tot een publieke dienst voor politieke actie. De volksvertegenwoordigers als bemiddelaars en procesbegeleiders. De beleidskeuzes moeten in een directe democratie aan het volk gelaten worden. Een spannende ontwikkeling.
Er waren meer inspirerende bijdragen. Van Jacques Boutault, burgemeester van het tweede arrondissement in Parijs neem ik de gedachte mee dat een helder een eenvoudig proces buitengewoon belangrijk is. Burgerparticipatie in zijn deel van Parijs gaat over de verdeling van buurtfondsen waarvoor bewoners plannen kunnen aandragen. Omdat de procedure jaarlijks wordt herhaald en ingebouwd is in begrotingsonderhandelingen is het precies duidelijk wat wel en niet kan en wanneer je er bij moet zijn. Betrokkenheid van de lokale politici is ook noodzakelijk. Laat je zien, doe mee, zei Boris Palmer, de groene burgemeester van Tübingen in Zuid-Duitsland, die zelf op de markt ging staan om oude lampen in te nemen in ruil voor spaarlampen. Over de ontwikkeling van een stedelijk plan voor de lange termijn in de gemeente Helsinki heb ik elders bericht.
Neem de tijd, hoorde ik meermalen zeggen (en nog vaker verzuchten). Burgerparticipatie is niet een kwestie van de opinies peilen op een buurtavond of via het internet. Draagvlak krijg je als mensen zelf kunnen meedenken en overleggen, ook al zal niet iedereen daar aan meedoen. En zorg dan voor coaches die de overbrugging van de planning- naar de uitvoeringsfase kunnen begeleiden. Nog te vaak worden burgers gefrustreerd als bij de implementatie van een plan waar zij aan meegewerkt hebben andere wegen worden ingeslagen dan verwacht.
